เก็บตกจากวชิรวิทย์ | เขื่อนทดน้ำบางปะกง​ ชาวบ้านอาจต้องย้ายบ้านหนี

การก่อสร้างโครงการขนาดใหญ่ จำเป็นต้องมีการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อม​ หรือที่เรารู้จักกันดีว่า EIA แต่หากย้อนไปเมื่อ 30 ปีก่อนกระบวนการเหล่านี้ไม่ได้มีความจริงจังมากนักจากข้อกฎหมายที่พึ่งมาปรับปรุงในภายหลัง ทำให้ผลกระทบจากโครงการในอดีตยังส่งผลมาถึงปัจจุบัน 

ชุมชนสนามจันทร์​ จ.ฉะเชิงเทราเป็นตัวอย่าง ของผลกระทบจากโครงการที่ไม่ศึกษา EIA​ อย่างรอบด้าน​ และปิดทางชาวบ้านมีส่วนร่วมตั้งแต่ต้น​ 

ดูเหมือนว่านี่จะเป็นภาพที่ถูกนำมาฉายซ้ำในหลายโครงการ​ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง​ จ.ฉะเชิงเทราก็เป็นหนึ่งในพื้นที่​ EEC​ ที่จะมีโครงการขนาดใหญ่หลายโครงการเกิดขึ้น​ และต้องทำรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อม​ ซึ่งหากศึกษาไม่รอบด้าน​ ก็จะมีสภาพไม่ต่างจากอดีตที่ผ่านมา 

ชมคลิป

ตลิ่งริมแม่น้ำบางปะกง​ ความยาวเกือบ 10 กิโลเมตร ในเขตชุมชนสนามจันทร์​ อ.เมือง​จ.ฉะเชิงเทรา​ ค่อยๆพังลง​ จากปัญหาน้ำกัดเซาะมาเป็นเวลาหลายสิบปี

บ้านหลังนี้​ เป็นบ้านหลังที่สองของครอบครัวเจริญนวรัตน์ ซึ่งเคยมีบ้านหลังแรกตั้งอยู่บนแผ่นดินที่ถูกกัดเซาะจนกลายเป็นแม่น้ำในปัจจุบั​น​

ศุภพร เจริญนวรัตน์ ในวัย 60 ปียังจำได้ว่า​ ต้องรื้อบ้านหลังแรกหนีน้ำ​กัดเซาะ และมีแนวโน้มว่าต้องย้ายบ้านอีกครั้ง​ แม้จะนำหินมาถมหรือ นำเสามากั้นทำเป็นเขื่อนกันคลื่น​ แต่ก็ไม่สามารถ​หยุดการกัดเซาะ​ได้

ประตูระบายน้ำของเขื่อนท​ดน้ำบางปะกง​ เปิดไว้เกือบทุกบาน​ หลังชาวบ้านร้องเรียน​ปัญหาน้ำกัดเซาะ​ เพราะทันทีที่ปิดประตู​ระบายน้ำ​ น้ำในลำน้ำบางปะกง​ช่วงท้ายเขื่อนจะลงลดมากจนตลิ่งทรุด

ย้อนไปเมื่อ​ 27​ ปีก่อน​ เขื่อนถูกสร้างขึ้นเพื่อแก้ปัญหาน้ำเค็มรุก​ นายกองค์การ​บริหาร​ส่วน​ตำบลสนามจันทร์ บอกว่าเคยมีการลงสำรวจความคิดเห็นของชาวบ้านก่อนสร้าง​ แต่ในสมัยนั้นยังไม่มีการทำรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมยังจริงจัง แม้ชาวบ้านจะคัดค้านเพราะรู้ว่าจะต้องเกิดผลกระทบ​ แต่เขื่อนก็ถูกสร้างขึ้นจนสำเร็จ

ที่ผ่านมาชาวบ้านร้องเรียนให้กรมชลประทาน รับผิดชอบกับปัญหาที่เกิดขึ้น แต่หน่วยงานราชการก็โยนความรับผิดชอบกันไปมา โดยไม่ฟันธงว่าสาเหตุการกัดเซาะเกิดจากโครงการเขื่อนทดน้ำหรือไม่

ทีมงานสภาวิศวกรลงพื้นที่ สำรวจความเสียหาย และรวบรวมข้อมูล​ เช่นอัตราการเร่งของน้ำรายปี​ สถิติของการกัดเซาะ​ และการสูญเสียที่ดินไปกับแม่น้ำ​ เพื่อหาสาเหตุว่าเกิดจากภัยธรรมชาติหรือเป็นผลกระทบจากโครงการที่เปลี่ยนแปลงการไหลของน้ำตามธรรมชาติ

แต่จากประสบการณ์​ของชาวบ้านที่เกิดและโตในชุมชน​แห่งนี้เชื่อว่า​ สาเหตุการพังทลายของตลิ่งที่รุนแรงขึ้น​ เป็นผลมาจากการเปิดปิดประตู​ระบายน้ำของ​เขื่อนทดน้ำแห่งนี้

ชุมชนสนามจันทร์​ จึงกลายเป็นบทเรียนจากโครงการที่สร้างขึ้นโดยไม่ศึกษา​ผลกระทบสิ่งแวดล้อม​อย่างรอบด้าน​ เมื่อเกิดปัญหาก็ไร้หน่วยงานที่จะเป็นเจ้าภาพรับผิดชอบ​ แม้จะได้เห็นความพยายามของชุมชน​ ที่จะแก้ไขปัญ​หา​ด้วยตัวเอง แต่ก็ดูเหมือน​จะทำอะไรได้ไม่มาก​นัก และอาจต้องย้ายบ้านหนี​